Vraag jij wel eens: “Maar hoe gaat het nou met jou?” aan een mantelzorger?
Opbrengsten uit de theatervoorstelling ‘Oog voor mantelzorg’ in de Bommelerwaard
Als je werkt in zorg, welzijn of sociaal domein, dan heb je dagelijks contact met patiënten of cliënten. En waarschijnlijk ook met hun mantelzorgers. “Maar hoe gaat het nou met jou?” dat is een vraag die mantelzorgers niet vaak horen. Als ze zelf überhaupt beseffen dat ze mantelzorger zijn. Want langdurig zorgen voor je zieke vader, partner of zus, dat doe je toch gewoon?
Eind maart kwamen honderd professionals uit zorg en welzijn uit de Bommelerwaard naar Cultureel centrum De Poorterij in Zaltbommel voor een interactieve theater- en netwerkbijeenkomst die Mura voor de gemeenten organiseerde, om in te zoomen op de mantelzorger die náást hun patiënt of cliënt staat. En hoe je daar als professional mee om kunt gaan. Centrale vraag van de avond: Hoe kun je als professional de mantelzorger ondersteunen? En hoe vorm je samen dat netwerk?
Een ervaringsdeskundige: “Ik was als jonge mantelzorger altijd druk met mijn familieleden, maakte mij veel zorgen en had veel verantwoordelijkheid. Dat ‘zorgen voor’ hield nooit op. Tot ik uiteindelijk, ik was ondertussen in de vijftig, gezien werd, écht gezien, door een zorgverlener. Zij is mij gaan helpen het niet meer in mijn eentje te doen. Pas toen besefte ik dat ik mantelzorger was.”
1 op de 3 Nederlanders is mantelzorger
Ondersteuning is belangrijk, zeker als je bedenkt dat 1 op de 3 Nederlanders van boven de 16 jaar, mantelzorger is. Want zij vervullen die taak naast werk, gezin en andere bezigheden. Dat beamen ook de wethouders Karima Bouchtaoui en Anita Sørensen van gemeenten Zaltbommel en Maasdriel, tijdens de bijeenkomst: “Wij juichen dit initiatief van harte toe, iedereen kan namelijk ineens mantelzorger worden. Dat kun je lang volhouden omdat je het met liefde doet, maar soms is dat steuntje in de rug wel nodig en dan is het fijn om te weten waar je terecht kunt en dat er zorgverleners zijn die naar jou omkijken”.
Beide gemeenten trekken samen op in het mantelzorgbeleid voor de Bommelerwaard en vroegen Mura als projectleider om de vertaalslag te maken naar zowel de mantelzorger als de professional. Als vervolg op eerdere netwerkbijeenkomsten met professionals in Bommelerwaard. We startten het project kort voor de zomer van 2023 met een werkgroep bestaande uit (zorg)professionals, Welzijn Bommelerwaard en ervaringsdeskundigen zelf.
Grenzen stellen
Voor de professional organiseerden we eind maart de theater- en netwerkbijeenkomst Oog voor Mantelzorg. Theatergroep Bint liet levendig zien en ervaren wat een mantelzorger doormaakt én waar hij of zij mee geholpen zou zijn. Dat kwam binnen bij de aanwezige zorgverleners. Want de acteurs werkten met wat de gespreksleider uit de zaal ophaalde. Zo zag iedereen voor hun ogen gebeuren wat ze in de praktijk tegenkomen.
Een zorgprofessional uit de zaal, die zelf mantelzorger was geworden: “Grenzen voor je zelf blijven stellen is cruciaal, anders val je om. Dat zit ‘em bijvoorbeeld in het inperken van bereikbaar zijn voor mijn moeder, daar hebben we nu tijden voor afgesproken. Dat geeft iets meer rust en ook duidelijkheid voor ons beiden.”
Worsteling van de zorgverlener
Ook kwam de worsteling van de zorgverlener voorbij. Zij zien de (over)belasting van de mantelzorger, maar hebben binnen het systeem van indicaties en voorzieningen niet altijd de ruimte om zelf dat stapje extra te mogen doen. Een Buurtzorgmedewerker zegt daarover: “Het helpt om in gesprek te blijven met elkaar! Goed te vragen wat er nodig is aan de mantelzorger. Samenwerking lukt als je familie hebt die met je meedenkt. Je moet ook met je eigen team goede afspraken maken over wat je wel en niet doet, anders word je overvraagd als professional. En ook proberen de rest van het netwerk rond een cliënt in kaart te brengen. Vooral als er vanuit de WMO geen mogelijkheden meer zijn om op te schalen.”
Samenwerking met mantelzorger
We moeten ook opletten dat we niet zelf gaan invullen voor de mantelzorger, volgens een consulent van het Buurtteam: “Altijd vragen waar de mantelzorger mee geholpen wil worden. Dat kun je niet weten en moet je echt uitvragen! Wat gaat u niet lukken? Wat kunnen wij bieden waar u iets aan heeft? Dat kan ook een formulier voor iemand invullen zijn of andere ogenschijnlijke simpele dingen. Wellicht kan de buurman helpen of iemand anders in het netwerk. Dat vraagt een stukje creativiteit.”
Mantelzorgmakelaars kennen de wegen en de wetten, daar kun je als zorgverlener dus ook naar verwijzen. Zij helpen de mantelzorger bij uitzoekwerk en regeltaken op het gebied van zorg, wonen, welzijn, financiën en de combinatie werk/mantelzorg. Dat maakt het heel praktisch en concreet, bevestigt ook een mantelzorger in de zaal: “De hulp van de mantelzorgmakelaar was heel fijn. Ik werd gewezen op wat we konden doen op het gebied van wonen en financiële zaken rond mijn vader. Niet alles moet of kan opgelost worden in de zorg. En een luisterend oor kan ook helpend zijn.”
Hoe ga je als (zorg)professional het gesprek aan?
Tips voor het gesprek:
- Vraag of de mantelzorger het goed vindt dat je vragen stelt over zijn of haar specifieke achtergrond. Niet iedereen wil hier graag over praten en het is belangrijk om dat te respecteren.
- Een mantelzorger is een individu en niet representatief voor een hele groep. Doe dus geen aannames. Benader de mantelzorg als een individu met unieke eigenschappen.
- Geef erkenning en waardering.
- Hou balans en focus op draagkracht: mantelzorg is positief en ook ‘normaal’, maar ook hulp vragen is ‘normaal’ en oké. Mantelzorg is nooit vanzelfsprekend.
- Hoe? Een Oplossingsgericht gesprek! Zie de flyer naast deze tekst.
Elkaar beter leren kennen
De verschillende partijen in de zaal waren het met elkaar eens, hoe meer ze elkaar kennen en elkaar kunnen vinden, hoe beter ze het gesprek met de inwoner kunnen aangaan. Precies daarover ging het tweede deel van de avond. Want er waren nogal wat specialismen aanwezig; (wijk)verpleegkundigen, WMO-consulenten, muziektherapeuten, mantelzorgmakelaars, jeugdwerkers, dementieconsulenten, en zo voort. Als zij elkaar en elkaars aanbod beter kennen, biedt dat veel meer mogelijkheden voor de ondersteuning van zowel cliënt als mantelzorger.
Mantelzorg Bommelerwaard helpt daarbij. Werkgroepleden zetten zich in als ambassadeurs om over Mantelzorg Bommelerwaard te vertellen binnen de verschillende netwerken van professionals, door aan te sluiten bij bijvoorbeeld teamoverleggen. Er is een ansichtkaart met praktische informatie ontwikkeld voor de mantelzorger dat meteen een opening biedt om het gesprek aan te gaan. Hierop staan ook de QR-codes naar de wegwijs-pagina’s over mantelzorg:
Meer informatie of presentatie over mantelzorg in jouw netwerk of team?
Werk jij met patiënten/cliënten in de Bommelerwaard (gemeenten Zaltbommel en Maasdriel), dan komt een van de ambassadeurs uit de werkgroep met plezier een presentatie geven over Mantelzorg Bommelerwaard in jouw netwerk-, afdelings- of teamoverleg. Neem daarvoor contact op met Mariëlla van Heck van Welzijn Bommelerwaard. Voor algemene vragen over het project kun je terecht bij Gitte van ’t Hof.
Fotografie: Bram Petraeus