COVID-19: risico’s en kansen?

De coronapandemie heeft naast directe gevolgen als ziekte en sterfte door COVID-19, nog veel meer effecten. COVID-19 maakt sommige opgaven nog groter of urgenter. Zo treft de coronacrisis vooral kwetsbare groepen in Nederland en kan de crisis daarmee gezondheidsverschillen verder vergroten. Wat zijn die opgaven waar wij in Nederland voor staan als het over onze gezondheid gaat, nu we geconfronteerd worden met dit nieuwe virus?

Scherpere scheidslijnen

Onze leefstijl is veranderd en onze sociale activiteiten zijn beperkt door de coronamaatregelen. Mede daardoor staat ook de mentale gezondheid onder druk: veel mensen hebben vaker gevoelens van angst, somberheid en eenzaamheid. De crisis lijkt harder toe te slaan bij lager opgeleiden. Zo worden zij vaker getroffen door het virus en hebben zij vaker te maken met risicofactoren die het beloop van COVID-19 verslechteren. Door de coronacrisis zijn rokers gemiddeld meer gaan roken en het aantal mensen met overgewicht stijgt verder.

Ouderen wonen steeds langer zelfstandig en krijgen steeds vaker te maken met dementie en andere complexe gezondheidsproblemen. Juist voor deze mensen heeft COVID-19 extra gezondheidsrisico’s. Bij langer zelfstandig thuis wonen maakt de coronacrisis het bovendien lastiger om voor hen de goede zorg en ondersteuning te organiseren. Dit kan hun eenzaamheid nog verder vergroten.

Effecten op de zorg

Door COVID-19 staat het Nederlandse zorgsysteem onder druk. We zien de zorguitgaven stijgen, en er is een toenemend tekort aan zorgpersoneel. Reguliere zorg werd afgeschaald. Dankzij digitale middelen kon zorg op afstand worden verleend. De zorg thuis stond al onder druk en de pandemie versterkt dit. Zo stroomden tijdens de eerste golf minder ouderen door naar verpleeghuizen en nam de druk op de mantelzorg toe. Dit staat op gespannen voet met het dalende aantal potentiële mantelzorgers. De opgave is om ondanks deze toenemende druk goede zorg en ondersteuning thuis te bieden, waar nodig integraal, en deze aan te laten sluiten bij de zorgbehoefte van de cliënt.

Tijdens de eerste golf hebben mensen elkaar meer informele hulp geboden. Door de grotere druk op het zorgsysteem werd zorg en ondersteuning afgeschaald, en waren er minder middelen en formele hulp beschikbaar. De verwachting is dat mensen ook na de crisis een grotere rol blijven houden in het verlenen van informele hulp.

Hoopvol

Diverse ontwikkelingen zijn door corona in een stroomversnelling gekomen. Denk aan zorg en ondersteuning op afstand en de onderlinge verbondenheid in wijken en buurten. Ook is het bewustzijn over het belang van een goede, toegankelijke zorg en de waardering voor het zorgpersoneel sterk toegenomen. Er ligt een uitdaging om de coronapandemie het hoofd te bieden en tegelijkertijd de goede ontwikkelingen die de crisis ook heeft gebracht, te behouden en te versterken. Er moet ingezet worden op structurele gedragsveranderingen in bijvoorbeeld leefstijl, mobiliteit en werkomgeving.

Over de Volksgezondheid Toekomst Verkenning

Dit artikel is gebaseerd op het e-magazine “Verder kijken dan corona, over de toekomst van onze gezondheid”, dat op 27 november 2020 verscheen. Daarin wordt ingezoomd op toekomstige ontwikkelingen in de volksgezondheid, uiteraard rekening houdend met corona. Het e-magazine is een uitgave van de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV). In de VTV rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland. In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018 werden drie grote uitdagingen voor de Nederlandse volksgezondheid vastgesteld: 1) de blijvend hoge ziektelast door hart- en vaatziekten en kanker; 2) de groeiende groep zelfstandig wonende ouderen met dementie en andere complexe problemen; en 3) de toenemende mentale druk op jongeren en jongvolwassenen.

Belangrijkste uitdagingen

Mura haalt als belangrijkste uitdaging uit dit e-magazine: Hoe zorgen we dat mensen die kwetsbaar zijn of risico’s lopen om dat te worden, tóch gezond blijven – volgens de definitie van positieve gezondheid? Denk hierbij niet alleen aan kwetsbare ouderen, maar ook laag opgeleiden en mentale gezondheid. De druk neemt toe: op mensen, op de maatschappij en op (zorg)systemen. Dat vraagt om nieuwe en andere oplossingen, die breder zijn dan gezondheid en gedrag. Integraal en persoonsgericht. Maar hoe dan? Houd de nieuwsbrief van Mura in de gaten om te horen hoe wij samen met partners in de regio zorgen dat we klaar zijn voor deze toekomstige uitdagingen!