Oplossingsgericht werken óók voor leidinggeven in de zorg: “Je mobiliseert denkkracht”

Oplossingsgericht werken is een succesvolle werkwijze voor zorgverleners in de communicatie met patiënten en cliënten. Maar het is minstens zo geschikt voor het werken binnen organisaties en teams. Het geeft richting aan samenwerking, gedragsverandering en kent nog veel meer toepassingen binnen organisaties. Hoe ga je oplossingsgericht om met je collega of medewerker? Het begint bij het stellen van de juiste vragen.

Daarvoor is het goed om eerst even kort in te zoomen op ‘probleemtaal’ en ‘oplossingstaal’. We zijn vaak geneigd om te kijken naar het probleem; hoe is het ontstaan, hoeveel last heb je ervan, welke belemmeringen ervaar je? Met oplossingsgericht werken keer je het om en stel je vragen als ‘waar hoop je op?’, ‘welk verschil zal dat maken?’ en ‘wat zal je volgende stap(je) zijn?’. Je probeert dus niet het probleem of de pijn uit te vergroten, want je wilt werken aan een oplossing en stappen vooruit zetten. Het doel is om mensen te bekrachtigen en uit te nodigen zelf oplossingen te dragen, gevolg is dat zij zich daardoor ook meer betrokken en prettiger voelen. Hoe je dat bereikt als zorgverlener maar ook als manager of collega, is het beste te illustreren met voorbeelden uit de praktijk.

Oplossingen uitlokken

Marcelle Ledoux is huisarts in Ede. Zij past oplossingsgericht werken toe bij verschillende soorten consulten; patiënten die komen met psychosociale problemen, pijnproblemen, opvoedproblemen of slaapproblemen. Zij geeft in het boek ‘Positieve gezondheidszorg: Oplossingsgericht werken in de huisartsenpraktijk’[1] een voorbeeld van hoe zij oplossingsgericht werkt en de expertise van de patiënt inzet. Eén van haar patiënten wilde graag afvallen en had last van chronische pijn. Marcelle vroeg aan de vrouw wat zij zelf dacht dat zou werken.

Niet adviseren maar de juiste vragen stellen

“Daarop vertelde ze dat ze met een rooster wilde gaan bijhouden wat ze iedere dag zou koken. Waarop ik antwoordde: ‘Nou, wat een goed idee!’ En toen ik haar vroeg of ik ook een tip mocht geven keek ze me aan met een verbaasde blik; ze had immers alleen maar adviezen verwacht.” Op uitnodiging deed Marcelle de suggestie om ook alle snacks op het rooster bij te houden, omdat het daar vaak misging. Marcelle zegt dat ze meestal helemaal geen tips hoeft te geven. Door de juiste vragen te stellen gaan patiënten zelf in een bepaalde richting, zonder dat je ze adviezen geeft. Ze komen dan zelf met oplossingen.

Apotheker Jan Feenstra: “Je mobiliseert denkkracht. Het geeft je het gevoel dat je het niet in je eentje doet.”

Oplossingsgerichte functioneringsgesprekken

Hoe werk je oplossingsgericht met je team en stimuleer je dat medewerkers zelf met goede ideeën komen? “Oplossingsgericht werken voegt iets toe aan wat ik tot nu toe aan bagage heb om een apotheek te draaien”, zegt Jan Feenstra, apotheker met meer dan 25 werknemers in een gezondheidscentrum. “Niet alleen in gesprek met patiënten, maar zeker ook in het aansturen van het team. Het geeft je een bepaalde vrolijkheid.” Jan vertelt in het boek ‘Oplossingsgericht Leidinggeven’[2] van Fredrike Bannink, hoe hij na een training oplossingsgericht werken de functioneringsgesprekken heel anders inging. “Ik vroeg aan een van mijn medewerkers: ‘Waar ben je goed in? Waar haal je plezier uit?’ Alleen die vraag al was een eyeopener voor haar. ‘Zo denk ik nooit na over mijn werk. Ik kijk altijd naar de dingen die er niet goed gaan of die beter kunnen’, antwoordde ze. Ik bleef doorvragen: ‘Waar ben je nog meer goed in? En wat nog meer?’ Uiteindelijk noemde ze heel veel dingen en dacht ze: Ik kan best wel wat! Het feit dat ze dit benoemde creëerde bij haar ook meer bewustwording: ik loop hier rond met een stuk bagage en ik ben daarmee op de juiste plek hier. Ze kreeg hierdoor meer zelfvertrouwen en het besef dat ze echt wel wat presteert op de werkvloer en dat wat zij doet telt.”

Denkkracht mobiliseren

Door het inzetten van oplossingsgerichte vragen merkte Jan ook dat hij veel minder hard aan het trekken was om resultaat te bereiken. Voorheen was het zo dat wanneer werknemers met een probleem bij hem kwamen, híj vooral hard ging nadenken over een oplossing. Nu vraagt hij werknemers zelf met drie oplossingen te komen en hij belooft ook te zullen meedenken. “Je mobiliseert denkkracht. Het geeft je het gevoel dat je het niet in je eentje doet.”

De oplossingsgerichte methode biedt dus volop mogelijkheden. En dan hebben we het nog niet eens  gehad over hoe het kan zorgen voor veerkracht binnen teams onder veranderende omstandigheden, of over oplossingsgericht vergaderen, coachen of trainen. Benieuwd welke acties je vandaag zelf al kunt inzetten om meer positiviteit in je werk en team te ervaren?

Kennismaken met oplossingsgericht werken in organisaties

Ben je (praktijk)manager of beleidsmedewerker in de zorg en wil je op een inspirerende manier kennismaken met oplossingsgericht werken in organisaties? Geef je dan op voor de gratis ‘Inspiratiesessie Oplossingsgericht werken in bedrijfsvoering, leidinggeven en management in de zorg’ op 9 september. Of weet je al zeker dat je de methodiek wilt leren? Dan kun je je natuurlijk ook meteen inschrijven voor de eendaagse ‘Training oplossingsgericht Leidinggeven’ op 7 oktober. Of neem contact op met Susan Adam, zij kan je alles vertellen over oplossingsgericht werken.

[1]Fredrike Bannink & Pieter Jansen (2017), Positieve gezondheidszorg: Oplossingsgericht werken in de huisartsenpraktijk (Pearson Benelux BV).
[2] Fredrike Bannink (2012) Oplossingsgericht Leidinggeven (Pearson Assessment and Information).