Blog: Observaties van een oplossingsgerichte huisarts: “Hoe past de aanpak?”

Door Pieter Jansen.

Een groep studenten Biomedical Engineering kreeg de opdracht een stuk te schrijven over ethische aspecten rond het maken van wearables. Ze vroegen mij om mee te lezen. Welke verantwoordelijkheden hebben de makers voor de effecten die hun technologie op mensen kan hebben? In dit geval ging het om een apparaat, een soort smartwatch, dat onder meer de bloeddruk meet, en deze data naar de huisarts verzendt. 

Ik werd heel blij van wat ze schreven over het beschermen van data tegen misbruik door derden (naar hun idee kan dat niet gegarandeerd worden) en hun kritische kanttekeningen over het voortdurend monitoren van mensen. Wat mij opviel was dat, volgens hen, de arts moest kunnen vertrouwen op de data (manipulatie moest daarbij naar hun idee uitgesloten worden), zodat die arts ‘de juiste beslissing kan nemen’. Dat zou ‘in het belang van de patiënt’ zijn. Deze formuleringen zijn heel gebruikelijk. Toch struikelde ik erover. Hoe kan het dan wel?

De patiënt maakt het zelf wel uit

Het past niet bij onze huidige opvattingen over shared decision making in de zorg. Daarbij geeft een behandelaar aan de patiënt informatie over de verschillende opties, en maken ze gezamenlijk een keuze. Door te werken volgens een oplossingsgerichte aanpak heb ik geleerd dat patiënten zelf wel uitmaken hoe belangrijk hun gezondheid is en wat die gezondheid inhoudt. Ze hebben recht op goede informatie over de gevolgen van hun gedrag en hun keuzes. Als huisarts geeft ik informatie, informatie, informatie. En als het wenselijk is wijs ik hen op andere bronnen. Maar het gaat niet over wat ík belangrijk vind. Ik ben God niet. Nou ja, zo probeerde ik het de studenten uit te leggen.

Keuzes maak je samen

Een veel gestelde vraag over oplossingsgericht werken is: Wat als iemand niet kan of wil veranderen? Samen keuzes maken, lukt dat wel altijd? Het antwoord is: Het lukt niet altijd, maar wel vaak. Soms is geduld nodig. In die gevallen waarbij het niet onmiddellijk lukte, bedacht ik: Was het beter gegaan met een advies? Mijn conclusie was telkens: nee. En dan probeerde ik het weer opnieuw.

Hoofd boven water

Het is heel fijn dat de oplossingsgerichte benadering het begrip weerstand niet kent. De gedachte is dat wanneer en patiënt een behandeling niet uitvoert, hij of zij daarmee aangeeft dat de aanpak kennelijk niet past. Dan moet er een andere aanpak komen.

“Vanaf dat consult gingen er dingen veranderen. Hij vroeg geen medische onderzoeken en behandelingen meer. En hij bedacht dat hij beter kon stoppen met zijn morfine; cold turkey.”

Een voorbeeld dat mij veel geleerd heeft over geduld, is dat van de man die al drie jaar chronische pijn had na een ongeval. Hij had veel onderzoeken en behandelingen gehad bij specialisten, psychologen en fysiotherapeuten. En evenzoveel teleurstellingen opgelopen. Ik stelde hem alle oplossingsgerichte vragen die ik kende en vermeed het geven van adviezen. Die had hij al zo veel gehad. Maar zijn moeilijkheden bleven onverminderd groot.
Daarom vroeg ik het nog maar eens met andere woorden: Ik zie hoe zwaar je het hebt. Hoe hou je je hoofd boven water? Hij antwoordde dat hij steun had aan zijn geloof. Nou, daar wilde ik best meer over weten. Hij vertelde dat hij – als moslim – elke dag vijfmaal bidt. Ik was verbaasd. Hoe doe je dat met jouw rugpijn? “Op mijn knieën, met het voorhoofd naar de grond.” “Maar dat is zwaar trainen, man! Dat is topsport voor jou.” En vervolgens hadden we het mooiste gesprek in jaren. Hij vertelde over zijn goede relatie met de imam en dat hij kinderen mocht helpen met koranliederen. Vanaf dat consult gingen er dingen veranderen. Hij vroeg geen medische onderzoeken en behandelingen meer. En hij bedacht dat hij beter kon stoppen met zijn morfine; cold turkey.

Vraag feedback aan de patiënt

Als je wilt weten of een aanpak past kun je dat ook rechtstreeks vragen. Ik heb er de laatste jaren een goede gewoonte van gemaakt om bij patiënten die vaker voor eenzelfde probleem komen feedback te vragen over de gevolgde aanpak. Zo ging het ook bij de jonge vrouw die voor vermoeidheid kwam, maar tevens angstig en onzeker was. Ze wilde zich ontspannen en zelfverzekerd voelen. We bedachten samen oefeningen. En bij een vervolgafspraak vroeg ik haar wat ze van de aanpak vond. Ze schrok van de vraag. Nu moest ze haar huisarts vertellen hoe de behandeling eruit moest zien. Maar dat kwam goed hoor. Haar vertrouwen groeide. Oplossingsgericht werken is leuk!

Ben je zelf benieuwd naar de methodiek van Oplossingsgericht werken? Neem dan eens contact op met Susan Adam, zij kan je er alles over vertellen. Tip: op 24 september start er een nieuwe training ‘Positieve gezondheidszorg: oplossingsgericht werken in de eerste lijn’!