Huisarts Tessa Dijksman: “Ik gun iedere huisarts de handvatten van oplossingsgericht werken in hun toolbox”

Tessa Dijksman, huisarts in Utrecht, werkt sinds kort met de methode van oplossingsgericht werken in de huisartsenpraktijk. Ze vindt het zoals ze zelf zegt ‘een verademing’. Een prettige aanvulling op de huidige manier van werken, die de consulten een aangename lichtheid geeft. Ze maakte er zelfs een podcast over op www.huisartspodcast.nl. Wij vroegen haar om haar enthousiasme met ons te delen.

Kun je uitleggen waarover je zo enthousiast bent?

“Het is eigenlijk dé tool waar ik al een tijdje naar op zoek was. Met intervisie hadden we al vaker besproken hoe je het vak leuk houdt en hoe je met meer energie naar huis kan gaan, maar het bleef lastig. In het huisartsenvak zie je toch veel misère voorbijkomen en er wordt vaak een behoorlijk appèl op je gedaan. Door de oplossingsgerichte vragen en de hele optimistische filosofie eromheen kreeg ik praktische handvatten voor een positievere dag. Het is echt een verschil of je met je patiënt zijn of haar gewenste toekomst bespreekt, wat wel werkt en waar hij/zij goed in is, dan wat er allemaal niet lukt of wat er niet meer kan. Met de echte oplossingsgerichte therapie ben ik nog aan het oefenen, maar de basis pas ik al bij ieder consult toe. Ik heb echt het idee dat iedereen blijer de deur uit loopt, en ik dus ook!”

Hoe ga je te werk?

“Allereerst door bewust positief te beginnen (welkom, compliment) en positief het consult af te sluiten (vertrouwen uitspreken).  Natuurlijk bespreek je ook het probleem of de klacht waarvoor de patiënt bij je komt, maar zelfs dan geven de oplossingsgerichte vragen meer lichtheid in het consult dan de probleemgerichte vragen die wij allemaal in de geneeskundestudie hebben geleerd. Het maakt uit of je als huisarts je aandacht richt op de ervaren last en wanneer deze op het toppunt was, óf dat je op zoek gaat naar de positieve uitzonderingen en patiënten complimenteert met hun eigen kracht en coping strategieën daarin. Een bekende natuurlijk, want ’wat je aandacht geeft groeit’.

Ik vraag vaak ‘wat heb je al gedaan dat werkte, ook al is het maar een klein beetje? En wat nog meer? En wat nog meer?’ Het is leuk om te horen hoe inventief patiënten zijn en hier complimenten voor te geven. Verder helpt het mij ook om in plaats van de bekende hulpvraag (vaak: “ik wil van mijn klachten af”), ook de gewenste situatie te bespreken. Wat wil de patiënt voor de klachten in de plaats? Waar hoopt de patiënt op? Patiënten vertellen dan vaak enthousiast waar ze over een jaar willen staan. Het is alsof je vroeger met schaalvragen slechts van -6 (veel klachten) naar de 0 ging (geen klachten) en dat je nu, samen met de patiënt, van -6 naar +7 (de gewenste situatie) toewerkt. Dat heeft een veel groter effect!”

Waarvoor gebruik je de methodiek het meeste?

“De basis gebruik ik bij ieder consult. Maar ook pas ik de oplossingsgerichte aanpak toe bij complexe casussen, chronische ziekten en psychosociale of SOLK*-problematiek. Een mooi voorbeeld was een nieuwe patiënte die in álle zojuist genoemde categorieën viel, met bovendien persoonlijkheidsproblematiek, waarbij de moed me eerder in de schoenen zonk. Nu heb ik juist een erg leuk gesprek gehad met haar. Ik vroeg haar “Met al je beperkingen, waar hoop je op voor de komende periode? Waar word je blij van?” Ze kwam met verrassende ideeën, bijvoorbeeld om te gaan reizen. Ze had al een begeleidster geregeld die vroeger ook verpleegkundige was en samen hebben we gekeken hoe ze op conditie kon komen om dit mooie plan ten uitvoer te brengen.”

“Veel problemen van patiënten zijn complex en, belangrijker nog, de oorzaak is vaak onbekend. Het helpt dan om gewoon te kijken wat er wél werkt en daar meer van te doen. Je hoeft tenslotte niet te weten waarom iemand depressief is voordat hij kan gaan sporten.”

Wat zou je je collega-huisartsen aanraden?

“Ik gun het iedere huisarts om deze oplossingsgerichte vaardigheden in hun toolbox te hebben. Naast het analytische model dat we zo goed kennen, brengt dit model zoveel meer. Bij simpele problemen werkt het analytische model uiteraard prima: diagnose stellen en de behandeling inzetten. Een schimmeltje, een gebroken vinger of een blaasontsteking is zo behandeld. Veel problemen zijn echter een stuk complexer en, belangrijker nog, de oorzaak is vaak onbekend. Het helpt dan om gewoon te kijken wat er wél werkt en daar meer van te doen. Je hoeft tenslotte niet te weten waarom iemand depressief is voordat hij kan gaan sporten. Je zet de patiënt aan het roer op weg naar zijn of haar gewenste toekomst, wordt verrast door hun dromen en ideeën én hebt als behandelaar ook een leukere dag. De oplossingsgerichte vragen kun je trouwens ook prima toepassen in je privé-leven, je maatschap of in vergaderingen. Een eyeopener!”

Nog meer eyeopeners die je wilt delen?

“Zoveel! Maar dit vind ik wel een hele wezenlijke: we kennen allemaal wel de situaties waarin je als huisarts goedbedoelde, verantwoorde adviezen geeft aan je patiënt, maar waarvan je al ziet dat ze niet aankomen. Je krijgt reacties als “Ja maar…”, “Ik weet het niet hoor…” en “Oh, dat werkt toch niet, dat heb ik al geprobeerd…” en dat kost zowel mij als de patiënt energie. Je hóeft echter geen goedbedoelde adviezen te geven, sterker nog, liever niet. Overtuigen kost energie en levert vaak weinig op. Inmiddels probeer ik echt de tijd te nemen om uitgebreid naar alle ideeën/oplossingen van de patiënt te vragen en als ze toch advies willen laat ik ze bijvoorbeeld de opties uit de thuisarts-folder zien. Ze kunnen dan zelf kiezen met welke adviezen ze wat willen doen en wanneer ze terug willen komen. Met de patiënt als co-expert is er meer kans op succes en hoef je als hulpverlener minder te doen. En deze oplossingsgerichte consulten kosten mij echt geen extra tijd.”

Nog een leuke oplossingsgerichte vraag om mee af te sluiten?

“Dit vind ik zo’n fijne: ‘Als het je gelukt is, hoe en met wie ga je dat dan vieren?’. De vraag impliceert al dat de kans groot is dat het gaat lukken en visualiseert het goede gevoel als het resultaat wordt behaald. Een visualisatie vanuit de positieve psychologie die overigens ook vaak wordt ingezet bij topsporters om hun gedroomde wedstrijd vooraf voor zich te zien. Een leuke positieve afsluiter die – naar ik heb gehoord – de praktijk ook taart kan opleveren 😉.”

Meer weten over oplossingsgericht werken?

Wil je meer weten? Neem gerust contact op met adviseur Susan Adam. Zij weet alles over de trainingen in oplossingsgericht werken en bespreekt graag de mogelijkheden met je. Er starten regelmatig nieuwe open trainingen ‘Positieve gezondheidszorg. Oplossingsgericht werken in de eerste lijn’.

* Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten