“Waar hoopt u op?” Oplossingsgericht werken met ouderen is verrassend praktisch
Oplossingsgericht werken met ouderen wordt nog wel eens weggezet als ‘lastig’ want, hoe kan een oudere met geheugenproblemen bijvoorbeeld nog zelf verwoorden wat hij of zij wil? Dat blijkt in de oplossingsgerichte aanpak juist wel goed te lukken. We illustreren dat graag met een aantal praktische voorbeelden.
GZ-psycholoog René den Haan is gespecialiseerd in oplossingsgericht werken. Hij werkte onlangs mee aan de podcast Oplossingsgericht werken met ouderen (van Huisarts & Wetenschap) om te vertellen hoe dat in de praktijk gaat. René: “Er spelen bij ouderen vaak meerdere ziektebeelden tegelijkertijd waardoor het lastig is om de echte oorzaak van een klacht te achterhalen. Daarom werkt het om de focus te verleggen naar wat voor een oudere belangrijk is: wat hij of zij wil van het leven op dit moment en de tijd die nog voor hem/haar ligt. Met de oplossingsgerichte vragen kijk je precies daarnaar. En de antwoorden van de patiënten zijn vaak verrassender dat je denkt. Ik leg dat hieronder uit.”
Wat maakt het leven de moeite waard?
Het lijkt een zware vraag: ‘wat maakt het leven voor u de moeite waard?’ of ‘wat maakte voor u vroeger het leven de moeite waard?’. Maar het is precies de sleutel tot het vinden van een opening bij de oudere, als het gaat om waar hij of zij verbetering wil. Iemand wil bijvoorbeeld graag onder de mensen zijn, wil een bepaalde hobby weer kunnen uitoefenen of ergens naartoe gaan. Dat kan een behandelaar niet voor een oudere verzinnen en het zet de oudere dus zelf aan het stuur. Door dit soort informatie naar boven te krijgen, kun je mogelijkheden gaan mobiliseren om naar dat doel toe te werken. In plaats van ‘van de klachten af te komen’, waarvan niet zeker is of dat gaat lukken.
Nieuw: op 22 januari start er weer een tweedaagse training Oplossingsgericht werken met ouderen! Lees meer
Oplossingsgerichte vragen in de praktijk
Het is natuurlijk niet altijd eenvoudig om in gesprek te gaan met mensen die cognitieve stoornissen hebben. Vaak kan een cliënt het zelf niet goed meer verwoorden. Ook kost het de oudere vaak meer tijd om gedachten te uiten. Geef hem daarom de tijd en ga als zorgverlener even op je handen zitten (soms tot twee minuten bij een patiënt met de ziekte van Parkinson bijvoorbeeld). Stel dat er geen antwoord komt, dan is het heel helpend om verschillende perspectieven te gebruiken. ‘Als wij deze vraag aan uw vrouw zouden stellen, wat zou zij dan zeggen?’
Checkvraag
Wat ook helpend is, is dat jij zelf geen samenvatting geeft maar dat je de cliënt de samenvatting laat maken van het gesprek. De checkvraag luidt: ‘van dat wat we vandaag hebben besproken, wat was nou belangrijk voor u?’. Het antwoord zal je vaak verrassen. Zeker als je denkt al op de goede weg te zitten en een bepaalde richting op te gaan, en de cliënt komt dan met een heel ander antwoord. Dat gebeurt ook vaak bij mensen met cognitieve stoornissen waarvan je wil weten wat zij uit het gesprek hebben gehaald. Als de oudere het niet weet, dan kun je daar een gesprek over voeren. Dus bijvoorbeeld over hoe het is om bepaalde informatie niet te onthouden en wat daarin helpend is om het wel te kunnen.
Bij ouderen met geheugenstoornissen bestaat heel snel de neiging om óver de cliënt te praten, zelfs waar de cliënt bij zit, terwijl het juist belangrijk is om ze actief te blijven betrekken. Als iemand geheugenstoornissen heeft, wil dat niet zeggen dat hij helemaal niets meer snapt. Het kan er ook voor zorgen dat iemand delen niet meer snapt. Vraag daarnaar. En blijf vooral ook in de taal praten van de cliënt, niet in het medische jargon waar we vaak in dreigen te vervallen. Sluit aan bij de persoon met wie je het gesprek voert.
Onbegrepen gedrag
Iedere zorgverlener die met ouderen werkt ervaart wel eens ‘onbegrepen gedrag’. En vaak kan de cliënt zelf niet goed verwoorden wat hem of haar zo onrustig maakt. Dan helpt het om het oplossingsgericht aan te pakken.
Een voorbeeld uit de praktijk van GZ-psycholoog René den Haan:
“Ik werd betrokken bij een oude mevrouw op een PG-afdeling die erg onrustig was, ze was veel aan het schreeuwen en rondjes aan het lopen. Als je als zorgteam denkt door alle opties heen te zijn om mevrouw rustig te krijgen, dan is de neiging vaak om haar naar een andere afdeling te willen verplaatsen of de arts te vragen om kalmerende medicatie voor te schrijven. Maar toen we ons met oplossingsgerichte vragen verdiepten in hoe het leven van die mevrouw was, toen kwamen we erachter dat zij altijd gewend was om bezig te zijn en zich nuttig te voelen. Dus is het team gaan kijken wat ze voor mevrouw konden verzinnen om haar dag fijn door te komen. Daardoor kwamen er hele praktische oplossingen als: helpen met koken, aardappels schillen, de afwas doen. En het gedrag van mevrouw veranderde volledig.”
Als het zorgteam op één lijn zit in de benadering van een cliënt, dan brengt dat weer rust, zowel voor de cliënt zelf als voor het team. Het brengt meer lichtheid en het verlaagt de werkdruk en zorgt voor minder stress. En zo zijn er nog tal van praktijkvoorbeelden waarin oplossingsgericht werken met ouderen, verandering brengt! Ook in andere sectoren en de huisartsenpraktijk.
Getraind worden in Oplossingsgericht werken met ouderen?
Op 22 januari 2024 start weer een nieuwe Training Oplossingsgericht Werken in de Ouderenzorg. Lees meer of schrijf je in!
Je oefent met diverse toepassingen, zoals doelformuleringen en schaalvragen. Aan het eind van de training heb je een praktische aanpak voor je dagelijkse contacten met ouderen, vol veerkracht en optimisme.
De training is bedoeld voor professionals werkzaam in welzijn, verpleeg- en verzorgingshuizen, wijkverpleging, huisartsenzorg (POH Ouderen en huisartsen), dementieconsulenten, specialisten ouderengeneeskunde, zorgprofessionals die affiniteit hebben met de ouderenzorg en/of werkzaam zijn in de palliatieve zorg.