Met vallen en opstaan naar de ketenaanpak valpreventie

Een val heeft vaak grote gevolgen. Ouderen kunnen hierdoor hun zelfredzaamheid tijdelijk of voorgoed verliezen. Er is dus veel winst te behalen met goede valpreventie! Maar hoe bereik je dat?

Valpreventie is een actueel thema, dat ook veel aandacht krijgt binnen het Integraal Zorg Akkoord (IZA) en Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) van gemeenten. Valpreventie moet een ‘normaal’ onderdeel worden van een gezond en actief leven. Samenwerking tussen professionals uit zowel zorg als sociaal domein is nodig om elkaar nog meer te versterken en het beleid op elkaar af te stemmen; integrale samenwerking is een belangrijk onderdeel van een succesvolle ketenaanpak valpreventie.

Motivatie bij ouderen cruciaal

De Ketenaanpak Valpreventie omschrijft de stappen die een oudere doorloopt in de ketenaanpak en hoe je deze als gemeente samen met de juiste professionals implementeert. Denk hierbij aan: signaleren, screenen, verschillende interventies inzetten, structureel aanbod van valpreventie en borging van de ketenaanpak. Belangrijk om rekening mee te houden is het signaleren van valrisico’s en het creëren van bewustwording over vallen bij ouderen. Dit blijkt uit de pilot valpreventie in de regio Rivierenland. In de pilot werden twee groepen onderzocht; bij de ene groep was er actieve ‘casefinding’ (vroegopsporing) vanuit de huisartsenpraktijk op valpreventie en bij de andere groep werd er alleen via algemene lokale voorlichting ingezet op blijven bewegen en valpreventie. Het positieve nieuws is dat alle lokale initiatieven van valpreventieprogramma’s vol zitten en inwoners actief gebruik maken van deze trainingen. Er is meer aandacht voor gezondheid en vitaliteit. Aan de andere kant zien we dat actieve sturing op valpreventie (nog) niet het gewenste resultaat oplevert. Inwoners die kwetsbaar zijn, ervaren dit zelf niet altijd zo en zien geen reden om zich actief te laten screenen op valpreventie of zien er tegenop.

Drie succesfactoren

Het zorgpad valpreventie is een van de onderdelen van de aanpak die in Culemborg en West Betuwe in 2023 is ontwikkeld. Het is belangrijk om valpreventie in te bedden in de dagelijkse (zorg)praktijk en de aanpak te verbinden met een collectieve preventieve aanpak. Een integrale aanpak van bewegen en valpreventie die inspeelt op de verschillende uitingen van ‘kwetsbaarheid’ is wenselijk. Voor een succesvolle implementatie van een effectieve, lokale en integrale aanpak is een gemeente- of kern/wijkgerichte aanpak nodig met specifieke aandacht voor de wensen van ouderen met verhoogd valrisico en voor het verbeteren van interprofessionele samenwerking over de domeinen heen. Drie succesfactoren in een effectieve aanpak zijn:

1. Effectief door domeinoverstijgende aanpak
   Een val kent meerdere oorzaken, waardoor een integrale aanpak met een mix van diverse interventies voor diverse doelgroepen het meest kansrijk lijkt. Dat betekent ook dat meerdere stakeholders hierbij een rol spelen. Zoals sport, welzijn, gemeente, gezondheidszorg en openbare ruimte. Valpreventie is alleen succesvol als er een mix aan activiteiten is, zoals zelf aanpassingen doen in huis, vitamine D slikken, oefeningen doen et cetera.
2. Effectief door afspraken over taak en rol in het netwerk
   Daarnaast is van belang dat er (bij voorkeur lokaal) een keten of netwerk wordt gevormd, waarin diverse partijen bewust zijn van hun plek in de keten en hun rol in de integrale aanpak. Verschillende disciplines voeren activiteiten uit of bieden ondersteuning aan ouderen. Er zijn nu nog te vaak onduidelijke afspraken tussen (zorg)professionals over de doorverwijzing of terugkoppeling. Om impact te vergroten met een ketenaanpak vallen, moeten alle betrokken partijen meerwaarde zien in een programmatische,  multifactoriële aanpak op lokaal niveau.
3. Effectief door structurele borging en maatwerk
   Ook duurzaamheid van de aanpak is van belang: een eenmalige deelname aan een valtraining van tien lessen heeft weinig effect als er daarna niet meer structureel bewogen wordt. Daarbij is het van belang dat er voor ieder individu een aanpak op maat is (de een wil fietsen, de ander wandelen). Maatwerk start bij het aansluiten bij de oudere. Een persoonlijke motiverende, soms 1-op-1 benadering, is nodig om in actie te komen. Het realiseren en financieren van het aanbod alleen is niet voldoende als er geen aandacht is voor de ‘vraag’ van de oudere. 

Vergoeding vanuit het basispakket

Er is goed nieuws; vanaf 2024 komen ouderen met een hoog valrisico, nadat het valrisico in een screening beoordeeld is, in aanmerking voor een valpreventieve beweeginterventie die vergoed wordt vanuit het basispakket. Met valpreventie wordt voorkomen dat mensen mogelijk meer en intensievere zorg nodig hebben. Om de interventies meer te stroomlijnen wordt er een ketenaanpak valpreventie ontwikkeld.

De toekomst van valpreventie in Rivierenland

Vanuit de landelijke en regionale ontwikkelingen, willen we samen met lokale en regionale samenwerkingspartners inzetten op een effectieve ketenaanpak valpreventie in de regio. We zien vele lokale goede initiatieven, waarin ook de gemeenten zijn vertegenwoordigd. Daarnaast kijken we waarin we regionaal kunnen optrekken, wel met behoud van de couleur locale per gemeente of kern. Fit en vitaal blijven is in de Rivierenlandse aanpak het uitgangspunt. Dit is cruciaal voor het slagen van de ketenaanpak. Blijven bewegen draagt ook bij aan (meer) gezondheidswinst in het algemeen en aan het behoud van zelfredzaamheid. Zo blijven ouderen fysiek sterker, vermindert hun kans op sociale isolatie en blijven ze sociaal actiever én mobieler.

Aan de slag!

Wil jij als gemeente, of zorgaanbieder samen lokaal of regionaal aan de slag met de ketenaanpak vallen en fit en vitaal blijven? Neem dan contact op met Anne-Marie Winkelman.