Blog: Optimisme. Observaties van een oplossingsgerichte huisarts.

Door Pieter Jansen.

Huisarts Pieter Jansen schrijft regelmatig over de oplossingsgerichte benadering van zijn patiënten. Over wat hij ziet gebeuren en wat het oplevert. Dit keer staat hij stil bij wat optimisme met mensen doet.

“19 maanden clean!!!!!”, schreef Sylvia, een oud-patiënt (de uitroeptekens zijn ook van haar). Dat slaat op haar cocaïnegebruik uit het verleden. Helaas moest ze vluchten voor ‘vrienden’, maar ze stuurt af en toe een mailtje over hoe het met haar gaat. En het gaat best goed. Ze heeft zware tijden gekend met depressies en druggebruik. We hebben destijds gesprekken gevoerd over het vergroten van hoop op een beter leven. Ze heeft veel stappen gezet. Nu schreef ze dat ze ook met haar antidepressiva wilde stoppen, en vroeg ze hoe ze dat moest doen. Ze weet dat ik niet meer haar behandelaar ben, maar ook zonder behandelrelatie krijgt ze van mij natuurlijk grote complimenten over die negentien maanden. En over alle andere dingen die ze heeft bereikt. Ik herinnerde haar aan de vorige keer dat ze met antidepressiva was gestopt. Ze heeft daarna immers een hele goede periode gehad. “Hoe was het je toen gelukt?”, vroeg ik. Niet lang daarna kreeg ik een vrolijk berichtje dat ze precies wist wat ze moest doen. En ze bedankte me weer uitvoerig.

Een opvallend verband

Optimisme is het geloof dat de toekomst beter zal zijn dan het verleden en het heden. Fredrike Bannink en ik schreven recent een stukje over optimisme en somatiek. Het is (binnenkort) te vinden op de website positievegezondheidszorg.nl. We maakten dit naar aanleiding van een artikel in JAMA, Association of optimism with cardiovascular events and all-cause mortality, dat een duidelijke associatie laat zien tussen optimisme en (minder) cardiovasculaire incidenten en (minder) sterfte aan alle oorzaken [1]. Dat optimisme een depressie kan voorkomen wisten we al. Nieuw is het verband dat nu is aangetoond voor somatische aandoeningen. Het gaat om een meta-analyse over tien studies met ongeveer 210.000 patiënten. Deze laat zien dat optimisme gerelateerd is aan een lager risico op cardiovasculaire incidenten. En negen studies met rond de 190.000 patiënten toonden aan dat er een significant verband is met een lager overlijdensrisico aan alle oorzaken.

“Toepassingen die optimisme stimuleren vinden we in de positieve psychologie en de positieve cognitieve gedragstherapie”

Optimisme kun je leren

Het goede nieuws is dat optimisme te leren en te vergroten is. Toepassingen die optimisme stimuleren vinden we in de positieve psychologie en de positieve cognitieve gedragstherapie. Seligman, één van de grondleggers van de positieve psychologie, toonde aan dat mensen met een pessimistische denkstijl zich zes maanden later nog steeds gelukkiger voelden wanneer ze één van de volgende vier acties toepasten, al deden ze het maar een week:

1. Een week lang zoveel mogelijk opschrijven wanneer ze ‘op hun best’ waren;
2. Een week lang elke dag iets over hun sterke kanten schrijven;
3. Dankbaarheid tonen aan iemand die ze nog niet bedankt hadden;
4. Een week lang elke dag drie goede dingen noteren die er in hun leven gebeuren.

Briefje

Het vergroten van optimisme is overigens niet alleen nuttig voor patiënten, maar ook voor behandelaars. Een inspirerend voorbeeld is de begeleider van Kevin. Kevin kwam op het spreekuur en overhandigde zonder iets te zeggen een briefje met de tekst: “Wow man, je gaat afkicken. Je hoeft alleen nog maar een verwijzing bij de huisarts te halen”. Ik wist dat de schrijver van het briefje een hulpverlener van het Leger des Heils was. Dat zijn wat mij betreft sowieso al helden. Het Leger accepteert en helpt mensen zonder ze in een hokje te stoppen of te veroordelen. En uit dit briefje spreekt zoveel optimisme. Dat is geweldig voor de cliënt én voor de hulpverlener.

Het artikel in JAMA versterkt het vermoeden dat het vergroten van optimisme een rol verdient in zowel de psychische als de somatische zorg. De positieve psychologie en het oplossingsgerichte model zijn werkvormen die hierbij passen en goed te combineren zijn met het traditionele medische model.

Ben je zelf benieuwd naar de methodiek van Oplossingsgericht werken? Neem dan eens contact op met Susan Adam, zij kan je er alles over vertellen. Mura organiseert verschillende bijeenkomsten rondom positief en oplossingsgericht werken: inspiratiesessies, driedaagse open trainingen, in company trainingen en trainingen op maat. Bekijk het actuele overzicht.

[1] Rozanski, A., Bavashi, C., Kubzansky, L.D., & Cohen, R. (2019). Association of optimism with cardiovascular events and all-cause mortality. JAMA Network Open, 2, 9.