Resultaten pilot ‘Kom in de benen, voorkom vallen’ in Rivierenland

Elke 5 minuten belandt een 65-plusser op de Spoedeisende Hulp na een valongeval, maar dat is slechts het spreekwoordelijke topje van de ijsberg. En een val heeft vaak grote gevolgen. Ouderen kunnen hierdoor hun zelfredzaamheid tijdelijk of voorgoed verliezen. Goede valpreventie wordt dus steeds belangrijker. Binnen Rivierenland is daarom de pilot ‘Kom in de benen, voorkom vallen’ uitgevoerd. Die gaf een wisselend beeld.

Er is nog veel winst te behalen met goede valpreventie. Een actueel thema, dat ook veel aandacht krijgt binnen het Integraal Zorg Akkoord (IZA) en Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) van gemeenten en onderdeel is van de brede SPUK-regeling. Samen met professionals uit zowel zorg als sociaal domein, moet valpreventie een ‘normaal’ onderdeel worden van een gezond en actief leven. Het ministerie van VWS stelt daarvoor extra middelen beschikbaar.

Zorgpad valpreventie

In Rivierenland zijn we -vooruitlopend op wat nu in IZA en GALA is benoemd- al met het onderwerp aan de slag gegaan, dat als belangrijk thema uit het Regiobeeld Ouderen Rivierenland eind 2020 naar voren kwam. Samen met een regionale werkgroep is een zorgpad opgesteld om valpreventie in te bedden in de dagelijkse (zorg)praktijk en de aanpak te verbinden met een collectieve preventieve aanpak. Daarbij is een brede blik, met signalering vanuit zowel zorg als sociaal domein van belang. Want vallen is een probleem dat meerdere oorzaken kan hebben. Beperkte spierkracht, verstoorde balans en inactiviteit zijn voor de hand liggende factoren die het risico op een valincident vergroten. Maar er moet ook rekening worden gehouden met medicatie, voeding, goed schoeisel, gehoor en zicht. Binnen de pilot heeft de geriatrisch fysiotherapeut hierin een belangrijke rol. Naast aandacht voor een goede beoordeling en beleid, is er in het zorgpad ook aandacht voor leefstijladviezen en fit blijven.

Fit en vitaal blijven

Blijven bewegen draagt ook bij aan (meer) gezondheidswinst in het algemeen en aan het behoud van zelfredzaamheid. Zo blijven ouderen fysiek sterker, vermindert hun kans op sociale isolatie en blijven ze sociaal actiever én mobieler. Fit en vitaal blijven is in de Rivierenlandse aanpak het uitgangspunt. Ook bewustwording van ouderen is van belang (‘blijf doen wat je altijd al deed’), evenals de sociale functie van (samen) bewegen en behoud van mobiliteit.

Weinig motivatie voor screening op vallen

In de pilot werden twee groepen onderzocht; bij de ene groep was er actieve ‘casefinding’ (vroegopsporing) vanuit de huisartsenpraktijk op valpreventie en bij de andere groep werd er alleen via algemene lokale voorlichting ingezet op blijven bewegen en valpreventie. Het positieve nieuws is dat alle lokale initiatieven van valpreventieprogramma’s vol zitten en inwoners actief gebruik maken van deze trainingen. Er is meer aandacht voor gezondheid en vitaliteit. Aan de andere kant zien we dat actieve sturing op valpreventie niet het gewenste resultaat oplevert. Inwoners die kwetsbaar zijn, ervaren dit zelf niet altijd zo en zien geen reden om zich actief te laten screenen op valpreventie of zien er tegenop.

Van de honderd patiënten die door de huisarts zijn aangeschreven, zijn er maar zes patiënten die daadwerkelijk de huisartsenpraktijk bezochten voor een aanvullende screening. Daarvan waren sommigen in het verleden gevallen. Patiënten die tijdens het bezoek op het spreekuur (voor een andere klacht) actief benaderd en gescreend zijn, blijken niet altijd de intrinsieke motivatie te hebben om aan preventie te werken en stoppen voortijdig met een ingezet traject.

Vergelijking met landelijke resultaten

Het beeld dat we zien in de regio is herkenbaar voor Nederland. Uit een onderzoek van het Nivel blijkt dat:

• Goede samenwerking tussen professionals uit de verschillende domeinen cruciaal is, zeker voor signalering van valproblematiek. Praktijkondersteuners kunnen hierin een sleutelrol vervullen.
• Adequate vergoeding van valpreventieprogramma’s en van screening door (geriatrisch) fysiotherapeuten  belangrijk zijn.
• Kwetsbare ouderen motiveren erg belangrijk is. Hier ligt een rol voor (zorg)professionals, maar zeker ook voor ouderen zelf en hun omgeving Het is belangrijk om in de gehele maatschappij het belang van valpreventie te benadrukken. Daarbij is het van belang om een gezonde levensstijl en vitaal ouder worden te promoten.

Valpreventie onderdeel van gezond en actief leven

In Rivierenland richten we ons samen met GGD Gelderland Zuid op twee sporen: vitaal blijven bewegen, om zo preventief aan valpreventie te doen, maar vooral omdat bewegen leuk is, je zo sociale contacten onderhoudt en lekker in je vel zit. En daarnaast op een regionale ketenaanpak voor hoogrisicogroepen, zodat ouderen met een valrisico tijdig worden gesignaleerd en de zorg en ondersteuning goed is afgestemd.

Binnenkort wordt het evaluatierapport besproken in de regionale werkgroep. Ben je benieuwd naar het evaluatierapport? Hou dan onze website in de gaten voor de publicatie hiervan en voor vervolgacties die worden ingezet om de regio Rivierenland veilig op de been te houden!

Meer informatie

Meer weten over valpreventie, het zorgpad ontvangen, of wil je zelf een initiatief opstarten? Neem contact op met Anne-Marie Winkelman.