Hoe blijf je overeind in de zorg? “Veerkracht gaat niet over vitaliteitsbananen voor je personeel”

Mura bestaat vijf jaar! Om dat te vieren organiseerden we een inspiratieavond over veerkracht in de zorg. In dit artikel delen we de beste inzichten en tips van onze spreker: Niek van den Adel. Deze inzichten helpen je als individu, team en organisatie om overeind te blijven in een snel veranderende wereld.

Hoe blijf je overeind?

Zorgverleners, bestuurders, beleidsmakers, medewerkers in welzijn en sociaal domein delen allen hetzelfde vraagstuk: hoe blijf je te midden van alle maatschappelijke uitdagingen overeind? Als de werkdruk hoog is, het ziekteverzuim groot, en de zorgvraag alleen maar toeneemt. Hoe zoom je dan uit, stap je uit de waan van de dag en beweeg je mee met alle veranderingen? Hoe maak je weer echt tijd en ruimte voor elkaar op de werkvloer? Oftewel: hoe vergroot je als individu, team en organisatie jouw veerkracht in deze snel veranderende wereld?

De dag waarop alles veranderde

Onze spreker – Niek van den Adel – weet wel het één en ander over veerkracht. Op zijn 28^e liep hij bij een motorongeluk een hoge dwarslaesie op. Op die dag veranderde zijn hele leven. Hij leeft sindsdien met chronische pijn, maar ontmoette ook de liefde van zijn leven en kreeg met haar drie prachtige dochters. Niek zet zijn eigen ervaring in om teams te helpen bij het ontwikkelen van meer veerkracht en het omgaan met verandering.

Niek laat een onderzoek zien waaruit blijkt dat mensen in de zorg de afgelopen jaren steeds lager scoren op verschillende aspecten van veerkracht. “We slapen slechter en zorgen minder goed voor onszelf. Ook vinden we het steeds lastiger om een positief toekomstbeeld vast te houden.” Tot zo ver het slechte nieuws, want Niek heeft vanavond een positieve boodschap: veerkracht kun je trainen.

Veerkracht gaat niet over vitaliteitsbananen

“Veerkracht gaat niet over het uitdelen van vitaliteitsbananen aan je personeel, een stoelmassage of een cursus time-management”, stelt Niek. “Het vraagt grondig onderzoek om te constateren waar in jouw organisatie de deuken zitten in de veerkracht. Dat is zelfs onze grootste opgave voor de komende jaren! Zorgen voor een ander begint bij zorgen voor jezelf.”

Maar ‘ga beter voor jezelf zorgen’ is makkelijker gezegd dan gedaan. Gelukkig is veerkracht een werkwoord, stelt Niek. “Je hebt een flinke dosis invloed op hoe goed je omgaat met verandering.” Niek visualiseert werken aan veerkracht heel praktisch, als 5 ‘spiergroepen’ die je kunt ‘trainen’:

1. Zingeving
2. Positieve emoties
3. Sociale omgeving
4. Omgaan met verandering
5. Fysieke gesteldheid

1. Zingeving: investeer in jouw mentale fooi

Hoeveel zin ervaar jij in jouw werk? De systeemwereld met al haar regels en procedures* is vrij dominant in de zorg. Hoeveel collega’s werken in hun pauze snel even het EPD bij, in plaats van een gesprek te voeren met een collega of patiënt? We willen dat de zorg controleerbaar is, maar daarmee drijven veel professionals af van hun ware bedoeling, van hetgeen ze echt zinvol vinden in hun werk.

Want, zegt Niek: “hoe meer je werkt vanuit jouw bedoeling, hoe beter je kunt ‘dansen’ met tegenslagen. Dan weet je waarvoor je het doet. Een mooie vraag daarbij is: wat is de ‘mentale fooi’ in jouw werk? Waardoor ga je aan het eind van je dag of dienst met een glimlach naar huis? Is het de positieve reactie van een patiënt? Samenwerken met fijne collega’s? Het ontzorgen van een cliënt? Sta eens stil bij hoe vaak die situaties zich eigenlijk voordoen in jouw werk. En wat je als individu en als team kunt doen, om de fooi te vergroten. Investeer daar tijd in!”

* (kijk maar eens naar dit voorbeeld van de bladblazer 😉)

2. Positieve emoties: zet jezelf in een andere stand

Luister een willekeurig gesprek bij de koffieautomaat af en de kans is groot dat je iemand hoort klagen. Over de Raad van Bestuur, de overheid, de zorgverzekeraar… Als je negatieve emoties of weerstand in jouw team ziet, probeer dat dan eens om te draaien adviseert Niek. “Zonder de problemen te bagatelliseren: noem eens heel snel 5 dingen die wél positief zijn aan een uitdaging of verandering. Je zit direct in een meer positieve mindset. Misschien nog wel meer aandacht verdient de manier waarop je tegen jezélf praat. Hoeveel van jouw interne dialoog is positief? Kun je iets niet of nóg niet, bijvoorbeeld. Ook dit kun je oefenen, om jezelf en jouw team in een andere stand te zetten.”

3. Sociale omgeving: maak tijd voor aandacht

Idealiter omring je je in je leven met mensen die je energie geven én waarde toevoegen. Niek noemt het A-spelers. Maar elke organisatie kent ook collega’s die Niek gekscherend ‘de intern gepensioneerden’ noemt: collega’s die eigenlijk al afgehaakt zijn. Als die laatste groep te groot is, kun je veranderingen gegarandeerd niet aan.

“Slaap je wel goed? Eet je gezond en beweeg je regelmatig? Adviezen die we makkelijk aan patiënten geven, maar die we als medewerkers in de zorg blijkbaar bij onszelf zijn gaan verwaarlozen.”

Enkel A-spelers in je team willen hebben is misschien ook een droom, maar: “Omgaan met werkdruk en verandering gaat aantoonbaar beter, als je je omringt met collega’s die positief zijn en aandacht hebben voor elkaar. Als je maar doorploetert zonder elkaar écht te zien en te ondersteunen, ben je eerder prikkelbaar, is je lontje korter en steek je vooral in op kortetermijnoplossingen. Je moet wel bewust tijd en ruimte maken voor aandacht. Durf weer verhalen met elkaar te delen en er voor elkaar te zijn. Daarvan schiet de veerkracht in je team omhoog. Hierin investeren levert je meer op, dan allerlei interventies gericht op het individu. Bouwen aan sterke teams is wat we in de zorg nodig hebben”, aldus Niek.

4. Omgaan met verandering: durf te leren

De vierde veerkrachtspier die je kunt trainen gaat over omgaan met verandering, oftewel ‘coping’. Er is veel onderzoek gedaan naar strategieën hiervoor. Voel je je meer slachtoffer? Of kijk je naar de oplossingen en durf je te groeien? En kun je tegelijk ook verdragen en verduren dat het soms even ongemakkelijk is, niet goed gaat? Heb het daar met elkaar binnen je team over en stel elkaar de vraag: wat hebben we geleerd van toen het even niet goed ging?

5. Fysieke gesteldheid: zorg voor jezelf

Slaap je wel goed? Eet je gezond en beweeg je regelmatig? Adviezen die we makkelijk aan patiënten geven, maar die we als medewerkers in de zorg blijkbaar bij onszelf zijn gaan verwaarlozen. Hier zit op dit moment de grootste ‘deuk in de veerkracht’ in de zorg, vertelde Niek. “Terwijl je fysieke gesteldheid veel invloed heeft op hoe je omgaat met verandering en op je veerkracht. Ook dit is een spier die je kunt trainen en waarop je jouw team en collega’s kunt stimuleren. Zeg bijvoorbeeld eens wat vaker ‘nee’. Dat zijn we niet zo gewend in de zorg.”

Waar zit de grootste winst?

Nu we de vijf veerkrachtspieren hebben leren kennen, wil Niek tot slot vooral de boodschap meegeven dat je dit allemaal niet alleen hoeft te doen. “Ga morgen met elkaar in gesprek binnen het team. Bespreek deze vijf pijlers van veerkracht eens met elkaar. Waar zit de grootste winst? Maak tijd om aandacht te geven en dankbaar te zijn. Om alles wat het werk van ons vraagt vol te houden, moeten we de veerkracht van onze medewerkers echt centraal gaan zetten.”

Duurzame inzetbaarheid

Dat is ook precies waarom wij vanuit Mura werken met het thema ‘Lekker blijven werken in de zorg‘. Daarmee zetten we in op duurzame inzetbaarheid van professionals in de zorg. Als je eens verder met ons wilt sparren over dit onderwerp, neem dan contact op met Eefje de Bruijne.