COVID-19: methodiek voor het gesprek rondom levenseinde versneld ingevoerd

Tijdens de COVID-19 pandemie is het van belang om de juiste zorg op de juiste plek te leveren en verantwoord om te gaan met de beschikbare middelen. De doelgroep ouderen loopt vanwege comorbiditeit en hun leeftijd, extra risico om ernstig ziek te worden en/of te komen overlijden. Mensen vragen zich af: wat betekent een Intensive Care (IC) opname en wil ik dat nog wel? Artsen zijn opgeroepen om hierover het gesprek aan te gaan met hun patiënten, zo kopte het NOS-journaal. Dit was de aanleiding om in de Gelderse Vallei de methodiek voor het gesprek rondom levenseinde versneld in te voeren. Hoe gingen we te werk?

Gesprekken rond levenseinde

Advance care planning (ACP) is een methodiek die de eerste lijn kan gebruiken voor het voeren van gesprekken rond het levenseinde. ACP stond binnen de huisartsenzorg van de Gelderse Vallei in de steigers en was binnen ziekenhuis Gelderse Vallei op een groot aantal poliklinieken ingebed. Alles stond klaar om huisartsen te scholen en de communicatiemiddelen en werkwijze rondom ACP in de zorgketen te borgen. Mura Zorgadvies heeft samen met Huisartsen Gelderse Vallei (HAGV) en de betrokken kaderhuisartsen direct actie ondernomen om ACP versneld in te voeren. Huisartsen uit de regio hebben nu de juiste informatie over ACP en COVID-19 en kunnen direct aan de slag met ACP gesprekken.

Ethische dilemma’s

Naast de landelijke richtlijnen die vanuit het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) voor dit thema zijn opgesteld, hebben wij de huisartsen voorzien van een concreet stappenplan waarin duidelijk wordt uitgelegd hoe zij ACP in hun praktijk kunnen doorvoeren. Daarnaast heeft de HAGV haar huisartsen geadviseerd om alle (kwetsbare) patiënten van 80 jaar en ouder te benaderen voor vragen rondom het levenseinde. Dit bracht best wat ethische dilemma’s met zich mee. Staat iedereen wel open voor dit vraagstuk? Maakt het deze kwetsbare doelgroep niet angstiger dan ze al zijn? En dan nog maar te zwijgen over het proces hoe om te gaan met kwetsbare ouderen die daadwerkelijk ziek worden en mogelijk niet meer op een IC-afdeling terecht kunnen.

Intercollegiale afstemming

Natuurlijk hebben huisartsen de juiste informatie gekregen over de implementatie van ACP en de ethische dilemma’s waarmee zij kunnen worden geconfronteerd. Omdat het gespreksonderwerp voor huisartsen best lastig kan zijn, is er ook intercollegiale afstemming met kaderhuisartsen ouderen- en palliatieve zorg mogelijk.

Tips voor het gesprek rond levenseinde

Vaak hebben patiënten zelf al over het onderwerp nagedacht, zeker nu, en vinden ze het prettig om dit met hun eigen (huis)arts of praktijkondersteuner te bespreken. In de acute situatie is het doel van het gesprek er op gericht, dat patiënten de richtlijnen van reanimeren en opname op IC kennen en de reden hiervoor begrijpen. Wat niet altijd betekent dat ze er begrip voor hebben.

Concreet betekent dit voor de zorgverlener:

• Leg uit dat dit gesprek standaard beleid is. Dat is het ook, maar vanwege de COVID-19 pandemie kunnen we alleen niet meer wachten op een ‘geschikt moment’;
• Leg uit dat de nadelen van de vergaande behandeling als reanimeren en een behandeling op de IC groter zijn dan de te verwachten voordelen.  Soms zijn mensen bang voor de dood, maar vaak ook, voor wat er daarvóór allemaal gebeurt;
• Bespreek eventuele angsten proactief. Zorg ervoor dat de patiënt niet alleen is, eventueel kan het gesprek op een ander moment worden gevoerd;
• Overleg bij wilsonbekwaamheid met de specialist ouderengeneeskunde of geriater;
• Geef aan welke zorg er wél wordt gegeven. Zie hiervoor de informatie op Palliaweb;
• Controleer of de patiënt de informatie heeft begrepen. Zeker bij telefonische contacten is het belangrijk om actief te vragen naar de emotie die dit oproept;
• Er is een speciaal behandelwensenformulier beschikbaar voor het bespreken van de zaken rondom het levenseinde.
• Zie ook de ‘Leidraad Triage thuisbehandeling versus verwijzen naar het ziekenhuis bij oudere patiënt met (verdenking op) COVID-19‘ van de NHG.

Ervaringen peilen

De implementatie in regio Gelderse Vallei gaat voorspoedig. Mura gaat samen met HAGV een eerste evaluatieonderzoek uitvoeren naar de ervaringen van de huisartsen. Op basis daarvan kan – indien nodig – bijgestuurd worden.

Wil je meer informatie over ACP in Gelderse Vallei? Of eens vrijblijvend verder praten over beleid rondom levenseinde? Neem gerust contact op met Mariëtte de Vries.