Blog: Oplossingsgerichte observaties van een huisarts in coronatijd. “Wow, ik kijk mijn ogen uit!”

Door Pieter Jansen, huisarts in Gezondheidscentrum Veldhuizen Ede.

“Pieter, zou jij iets willen schrijven over jouw werk als oplossingsgerichte huisarts in coronatijd? Dat zou inspirerend kunnen zijn voor andere zorgverleners denken wij.” Deze vraag kreeg ik van Mura. Natuurlijk wil ik graag iets schrijven over mijn passie. Maar dan wordt het geen advies over hoe het moet. Dat is niet erg oplossingsgericht. Wat ik liever doe is iets vertellen over mijn observaties door een oplossingsgerichte bril. Wellicht kan dat mensen verleiden om het ook eens te proberen. 

Laat ik beginnen met de geruststelling dat ik ook gewoon werk volgens het medische model dat we allemaal geleerd hebben: luisteren naar het probleem (als dat er is), dit onderzoeken, een diagnose stellen en vervolgens een behandeling inzetten of adviseren. En het leuke is dat ik geleerd heb dit te combineren met een oplossingsgerichte aanpak door tevens naar de gewenste uitkomst te vragen. Patiënten worden uitgenodigd anders te denken, hun gewenste toekomst te beschrijven, positieve verschillen op te merken en vooruitgang te boeken. Beide werkvormen zijn prima te combineren [1].

Patiënt is expert

Het plezier zit ‘m bij mij in de prachtige oplossingen waar mensen zelf mee komen. Bijvoorbeeld die man die zijn dwanghandelingen vergeet door televisies te kalibreren, en zo herstelt. Dat verzin je niet. Of die jongen die ’s nachts vele keren het trappenhuis van zijn flat op en neer liep om af te vallen (Hij viel 15 kg af). Dat zou ik niet durven adviseren. Heel fijn daarbij is dat ik de druk niet voel om met een oplossing te komen. De patiënt is expert van zijn eigen leven. Ik stel alleen vragen en kan, indien gewenst, aanvullende informatie geven. Dat bevordert een gelijkwaardige samenwerking.

Het bruist van de creativiteit

Ook buiten de spreekkamer ben ik erg nieuwsgierig. Bijvoorbeeld nu in de coronatijd kijk ik mijn ogen uit door de geweldige dingen die mensen bedenken als oplossing voor wat er niet meer kan, wow! Wandelconsulten met de POH-GGZ. Werkloze stewardessen die hun hospitality-skills inzetten in de zorg. Een student die op zijn zolderkamertje met een 3D-printer gelaatsschermen maakt. Een meisje dat momenteel haar sport niet kan uitoefenen en fietskoerier wordt om medicijnen te bezorgen. Het bruist van de creativiteit. Soms denk ik dat we in de oplossingsgerichte hemel terecht gekomen zijn.

“Zoek je naar een passende oplossing of naar een gemiddelde oplossing? Waar ligt de balans?”

Omgaan met de uitzonderingen

Maar ook de protocollenmakers hebben niet stil gezeten. Natuurlijk zijn protocollen handig. Toch zijn er nu wel erg veel voorschriften voor de praktijkvoering en voor social distancing. En bijna dagelijks volgen er wijzigingen. Dat kan toch niet de bedoeling zijn. Daarom ben ik al lang blij dat de Nederlandse overheid heeft gekozen voor een intelligente lockdown. Niet alleen zwart-wit regels, maar ook blijven nadenken. Het is een opdracht om een gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen. Er zijn namelijk altijd uitzonderingen, en hoe ga je daarmee om? Strenge regels kunnen er voor zorgen dat mensen zich erachter verschuilen, of – voor de zekerheid – niets meer durven.

Chilling effects

Zelf ben ik niet onverdeeld enthousiast over zogenaamde slimme oplossingen om mensen te controleren. Onderzoekers die zich bezighouden met surveillance, het monitoren van gedrag voor bijvoorbeeld veiligheid en gezondheid, constateren dat mensen zich anders gaan gedragen, wanneer er meegekeken of geluisterd wordt [2]. Jongeren durven bijvoorbeeld niet meer te dollen op straat wanneer ze weten dat er camera’s en microfoons zijn. De algoritmes zouden kunnen denken dat het om agressie gaat. Dat leidt tot chilling effects, mensen bevriezen in hun gedrag. Of neem het sympathieke nudging, een duwtje in de goede richting geven om gezond gedrag een handje te helpen. Dat is uiteraard volledig goed bedoeld. Maar kun je nog trots zijn op dingen die je hebt bereikt wanneer je voortdurend richtlijnen volgt [2]? Kunnen we ook te veel helpen met al die voorschriften?

Eigen oplossingen bedenken

Hoe mooi is het om mensen de ruimte te geven en uit te dagen om hun sterke kanten te ontdekken zodat ze hun eigen oplossingen bedenken. Het gaat om een passende versus een gemiddelde oplossing. En natuurlijk, waar ligt de balans dan? Dat is super interessant. Hoe geef je mensen houvast, zonder robots van ze te maken? En omgekeerd, hoe geef je mensen vrijheden zonder dat er brokken van komen?

Jouw observaties?

Wat zijn jouw observaties van creativiteit en veerkracht van mensen in coronatijd? Hoe denk je over de balans tussen protocollen en zelf nadenken? Ik ben benieuwd! Stuur je reacties naar pieterjhajansen@gmail.com.

Ben je zelf benieuwd naar de methodiek van Oplossingsgericht werken? Neem dan eens contact op met Susan Adam, zij kan je er alles over vertellen.
Tip: op 24 september start er een nieuwe training ‘Positieve gezondheidszorg: oplossingsgericht werken in de eerste lijn’!

1. Positieve gezondheidszorg, oplossingsgericht werken in de huisartsenpraktijk. Fredrike Bannink, Pieter Jansen
2. Behoorlijk datagebruik in de openbare ruimte, essaybundel van NL DIGITAAL: Data Agenda Overheid
   https://www.digitaleoverheid.nl/document/behoorlijk-datagebruik-in-de-openbare-ruimte/